Πλαύτος, Τίτος Μάκκιος

(Plautus, Σαρσίνη, Ουμβρία μεταξύ 254 και 251 π.Χ. – Ρώμη 184). Λατίνος κωμικός ποιητής. Νεότατος εργάστηκε σ’ ένα θίασο κωμικών, αλλά γρήγορα σπατάλησε τις οικονομίες του και αναγκάστηκε να γυρίζει τη μυλόπετρα ενός μυλωνά. Οι πληροφορίες αυτές θα μπορούσαν να επιβεβαιωθούν από το περιεχόμενο τριών χαμένων κωμωδιών του, με υπόστρωμα αυτοβιογραφικό, από τιςοποίες διασώθηκαν μόνο δύο τίτλοι: Ο χορτάτος άνθρωπος και Δούλος για χρέη. Αυτή ήταν για τον Π. η αρχή μιας πολύ επιτυχημένης σταδιοδρομίας κωμωδιογράφου. Πολύ γρήγορα κυκλοφόρησαν με το όνομά του πλαστά και γνήσια έργα, που συγκεντρώθηκαν σ’ ένα corpus 130 κωμωδιών περίπου, οι οποίες κατατάχτηκαν ύστερα από τις έρευνες του γραμματικού Ουάρρωνα του Ρεατίνου, σε τρεις ομάδες: 90 πλαστές, 19 αμφίβολης γνησιότητας και 21 γνήσιες. Σήμερα σώζονται μόνο οι τελευταίες: Αμφιτρύων, Η κωμωδία των γαϊδάρων, Η κωμωδία της χύτρας, Οι αιχμάλωτοι, Η σιταρόψειρα, Το κορίτσι της τύχης, Η κωμωδία του κιβώτιου, Επίδικος, Βακχίδες, Η κωμωδία των φαντασμάτων, Μέναιχμοι, Ο κομπορρήμων στρατιώτης, Ο έμπορος, Ο ψεύτης, Ο Καρχηδόνιος, Ο Πέρσης, Τα τρία νομίσματα, Ο Τρικούλεντος, καιΗ Βιντουλάρια. Μερικά από τα έργα αυτά σώθηκαν αποσπασματικά. Ο Αμφιτρύων είναι η μόνη κωμωδία με μυθολογικό θέμα του λατινικού θεάτρου. Οι άλλες κωμωδίες ανήκουν όλες στο είδος της fabula palliata και παρουσιάζουν τη σύνθετη πλοκή και τους χαρακτηριστικούς τύπους της ελληνικής Νέας κωμωδίας. Εμφανίζονται έτσι στο πλαυτιανό θέατρο πατέρες φιλάργυροι, νέοι έκλυτοι, εταίρες, άπληστοι μαστροποί, αχόρταγα παράσιτα κλπ. Τα ελληνικά πρότυπα είναι κάποτε γνωστά (ο Δημόφιλος για την Asinaria, ο Δίφιλος για τις Casina και Rudeus, ο Φιλήμων για τις Mostellaria, Mercator και Trinymmus, Μένανδρος για το Stichusκλπ.). Συχνότερα όμως ο Π. δανείζεται τα στοιχεία της δραματικής πλοκής κάθε κωμωδίας του από περισσότερα πρότυπα: αισθάνεται την επιρροή της ελληνικής Αρχαίας κωμωδίας και της ιταλιώτικης φάρσας και γενικά προσαρμόζει το ελληνικό λογοτεχνικό είδος στη ρωμαϊκή πραγματικότητα. Στα απαγγελλόμενα μέρη παρεμβάλλει λυρικά μέρη αδόμενα από τους ηθοποιούς με μουσική συνοδεία. Η γλώσσα του, πρωτότυπη και πνευματώδης, γνωρίζει όλες τις αποχρώσεις της αρχαϊκής γλώσσας και της ομιλουμένης στους πιο λαϊκούς κύκλους της Ρώμης της εποχής του. Άνθρωπος του θεάτρου, ο Π. διασκεδάζει το κοινό με αστεία συνήθως χονδροειδή, προκαλώντας ιλαρότητα με άσεμνους αστεϊσμούς και διφορούμενα. Ο Π., που κατά το Μεσαίωνα επισκιάστηκε από την επιτυχία του Τερέντιου, έγινε κατά την Αναγέννηση πρότυπο πολλών συγγραφέων, μεταξύ των οποίων του Αριόστο και του Μακιαβέλι. Μοτίβα και καταστάσεις πλαυτιανές επανευρίσκονται στους Σαίξπηρ, Μολιέρο, Γκολντόνι, Κλάιστ. Σκηνή από θεατρική παράσταση της κωμωδίας του Πλαύτου «Μiles gloriosus» Σε διασκευή του Πάολο Παζολίνι. Εξώφυλλο της κωμωδίας του Πλαύτου «Αμφιτρίων» σε ιταλική μετάφραση, έκδοση του 1530. (Αλεξανδρινή Βιβλιοθήκη, Ρώμη).